Bóng tối (The Shadow) trong xây dựng văn hóa doanh nghiệp

Steve Wolf, đồng tác giả của cuốn sách “Romancing the shadow” (Lãng mạn hóa bóng tối) viết rằng:

“Bóng tối” trong tính cách (shadow) là những phần của bản thân mà chúng ta tin là không thể chấp nhận được, hoặc những gì chúng ta tin rằng xã hội không thể chấp nhận được. Quá trình lớn lên và tiếp thu những định kiến, chuẩn mực của xã hội, chúng ta bắt đầu có xu hướng phủ nhận hoặc che giấu những phần này, và khoác lên mình chiếc mặt nạ nhân cách (persona). Chúng ta thường thể hiện những mặt tốt đẹp của bản thân (hình ảnh cá nhân) ra bên ngoài, còn những đặc điểm không mong muốn bị che giấu trong một góc khuất tâm hồn.

 

Con người với những góc khuất dày đặc thường hay phán xét một cách cực đoan. Họ che đậy khiếm khuyết của mình và thường dùng chính những sai sót đó để phán xét người khác. Thực tế, họ thấy những điều mà họ cố gắng che giấu ở bản thân khi nhìn vào người khác, đó chính là nguồn gốc của chiến tranh, tội ác rùng rợn trong lịch sử…, của những chuyện thị phi, chống đối ngầm gây mất đoàn kết trong nội bộ doanh nghiệp.

Văn hóa doanh nghiệp trong giai đoạn đầu mới thành lập thường là văn hóa của người đứng đầu, thể hiện niềm tin, triết lý sống và mong muốn của người chủ doanh nghiệp. Đó thường là “chiếc mặt nạ persona” mà doanh nghiệp muốn thể hiện ra bên ngoài và áp đặt nhân viên tới những chuẩn mực tốt đẹp muốn có. Nhưng khi doanh nghiệp lớn mạnh đến quy mô hàng trăm, hàng nghìn người thì việc xây dựng văn hóa doanh nghiệp không còn là bài toán đơn giản.

 

Điều gì đang thực sự diễn ra bên trong “chiếc mặt nạ” của tổ chức?

Thực tế là trong mỗi tổ chức luôn có nhiều mối quan hệ phức tạp, giữa nội bộ ban lãnh đạo, giữa các co-founder, giữa lãnh đạo và quản lý, giữa lãnh đạo và nhân viên, đặc biệt là sự đấu tranh ngầm bên trong của người đứng đầu trước mỗi thay đổi mang tính quyết định.

 

Căn tính văn hóa khi ấy phải là sự giao thoa (fusion) giữa giá trị cốt lõi của tổ chức (ý chí chủ quan của lãnh đạo) với niềm tin cốt lõi của mỗi cá nhân (đa số đã hình thành sẵn về công việc, cuộc sống…), là quá trình đối diện và làm việc với bóng tối (shadow Carl Jung) bên trong của ban lãnh đạo và mỗi cá nhân trong công ty để có thể tôn trọng và chấp nhận được sự khác biệt, dung hòa được niềm tin, triết lý sống của cá nhân với mục tiêu sứ mệnh cốt lõi của tổ chức.

 

Chỉ khi đủ dũng cảm để nhận ra góc tối và xem xét kỹ hơn chiếc “mặt nạ nhân cách” của mình, lúc đó chúng ta mới thực sự hiểu rõ bản thân và chấp nhận chúng một cách tự nguyện, để đưa bóng tối ra ngoài ánh sáng, hòa vào ánh sáng chung của tập thể.

Cái “fusion” của mỗi người bên trong mới là cái quyết định cái năng lực chúng ta có “fusion” được với thế giới bên ngoài hay không.